Vechten tegen de mannelijke moraal ten tijde van de Eerste Wereldoorlog
Door Henk Roozeboom
Als ik iets wil, dan moet ik er ook voor gaan, dacht Angela van Leeuwen en produceerde zonder crowdfunding of subsidies, maar gewoon door geld opzij te leggen, de voorstelling 1919. Een stuk vol liedjes en verhalen over bijzondere vrouwen in de Eerste Wereldoorlog.
Van Leeuwen is ‘gewoon’ gaan schrijven. Toen het af was maakte ze afspraken met Rick Piepers die haar wilde helpen met de muziek en met regisseur Kim Arnold die haar wel wilde regisseren. Daarna regelde ze een theaterzaal en staat 22 februari op de planken met haar eigen voorstelling 1919.
Het is een jaar na de Eerste Wereldoorlog. De vrede is getekend. Een vrouw wacht tot haar man terug komt van het front. Ze denkt na over vrouwen die het anders hebben aangepakt en op zijn minst iets hebben gedaan waar ze zelf “voor gingen”. Van Leeuwen speelt die vrouw. Ze bezingt drie vrijgevochten en stoere vrouwen en vertelt hun verhalen.     “De moraal van mijn voorstelling is dat je je kansen moet pakken en doen wat er gedaan moet worden om je doel te bereiken,” zegt Van Leeuwen. In de jaren rond 1920, waarin de vrouwenemancipatie nog een vies woord was, is dat zeker voor vrouwen een moeilijke en moedige keuze geweest.
Als voorbeeld noemt Van Leeuwen Dorothy Lawrence, een meisje van negentien, dat journalist wilde worden en op een fiets naar het front trok. Ze verbleef tien dagen als man verkleed in de loopgraven en bracht daarmee de Engelse legertop in grote verlegenheid.
Een mannenwereld waarin de legendarische Mata Hari volgens de regels van haar eigen seksuele moraal een belangrijke rol speelde. “Volgens Mata Hari hebben vrouwen de macht over seks,” zegt Van Leeuwen. “Ik denk dat zij van de theorie uitging dat vrouwen er ja of nee tegen kunnen zeggen. De macht van mannen komt wat dat betreft alleen op dwingen en kapot maken neer. In hoeverre Mata Hari daar, tijdens haar al dan niet vermeende spionageactiviteiten, gebruik van heeft gemaakt, weten we pas echt wanneer haar dossier in 2017 geopend wordt.”
Hari en Lawrence waren vrouwen die een geëmancipeerde rol najoegen tijdens de Eerste Wereldoorlog. Dat wil niet zeggen dat Van Leeuwen vrouwen die een meer traditionele vrouwenrol ambieerden uit de weg gaat. “Vol goede bedoelingen was ik uit de trein gestapt om levens te redden. Kalm en liefdevol. Een baken van rust te zijn voor de soldaten die gewond waren geraakt in dienst van het vaderland, ” laat ze een verpleegster zeggen. Die ziekenverzorgster keerde ontgoocheld van het fronthospitaal terug. Onder vernederende werkomstandigheden, zag ze gruwelijke dingen en leerde dat het haar taak niet was om soldaten te genezen maar ze zo snel mogelijk weer gevechtsklaar te maken.
Ondertussen denkt de wachtende vrouw aan de auto van haar man die ongebruikt in de garage staat. Want in die tijd hoorden vrouwen niet te rijden. En wat doet zij?

Voorstelling: 1919, productie, tekst, zang  en spel: Angela van Leeuwen, regie Kim Arnold, muziek: Rick Piepers